Uygur harfli pek meşhur yazma nüshadan bildiğimiz üzere Oğuz Kağan sıra dışı bir bebek olarak doğmuş, annesini sâdece bir kez emmiş ve yiğitlik yaşına erişince de ırmakları, pınarları, avlakları bol büyük bir ormandaki gergedanı öldürmüştür. Dede Korkut hikâyelerindeki Tepegöz gibi Oğuz Kağan Destanı’ndaki gergedan da Oğuz toplumuna zulmeden bir canavardır. Biz bu yazımızda söz konusu canavarın gergedan olup olmadığı tartışmasına hiç girmeyeceğiz. Girmeyeceğiz çünkü mitik anlatılarda esas olan unsur bir canavarın öldürülmesinin gerekliliğidir. Canavarın hangi türden bir hayvan olacağı tartışmasına saplanıp kalmamız hem lüzumsuzdur hem de mitolojik evrenin mantığını çözmemiz açısından zaman kaybıdır. Biz bu kısa denememizde Mircea Eliade’nin Ebedi Dönüş Miti1 adlı çalışmasından yararlanarak bir yiğidin niçin bir canavarı öldürmesi gerektiğini anlamaya gayret edeceğiz. Tekrar edelim ki; Tepegöz, gergedan, ejderha, boğa olmasının pek fazla önemi yoktur; esas olan bir canavar olmasıdır ve esas olan bir canavarın öldürülmesi koşuludur.
Niçin canavar ve niçin öldürülmesi gerekmektedir?
Eliade’nin ifâdesiyle söylersek, kaosun somut örneği canavardır. Evrenin ve insanın yaratıldığı o ilk başlangıçta bir kavga-sürtüşme-mücadele vuku bulmuştur. Nasıl bir sürtüşme? Belki ilk insanla şeytan veya ilk cennetteki yılan kavgadır bu. Erlik de diyebiliriz. Sümerlerden bu yana bütün kültürlerde izine rastladığımız bir çekişme. Kaostan kozmosa ya da karmaşadan düzene geçiş yapabilmek için bir mücadele verilmesi kaçınılmaz oluyor. İşte bu zorunlu mücadeledeki karmaşanın somut örneği bir arketip olarak canavardır. Eliade’ye göre, kavga, ilksel modelin öfkesini temsil etmektedir. İskandinav mitolojisindeki Thor da Hrungnir adlı bir devle boğuşmuştur. Boğaç Han ise bir boğayı devirmiştir.
