Kemal Tahir’in hayalindeki o mümtaz okuyucuya; Hasan Erimez’e.
Kemal Tahir kitaplarıyla ne zaman tanıştığımı hatırlayamasam da Devlet Ana’yı iki ciltlik eski bir versiyonundan okuduğumu hatırlıyorum. Evvelden Osmanlı’nın kuruluş dönemine âit iki usta yazarın; Tarık Buğra ve Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun romanlarını okumuş, ekseriyetle beğenmiştim. Sepetçioğlu Dünki Türkiye Serisi’nde bugün televizyon dizilerinde sıklıkla gördüğümüz Türk milletinin ikbalini temine çalışan gizli bir teşkilatın ta Malazgirt öncesinden başlayan hikâyesinin bir bölümü olarak işlemişti söz konusu dönemi. Tarık Buğra’nın Osmancık’ı ise karakterler üzerinde yoğun bir gerilimin olduğu hamasete yaslanmayan bir anlatım tarzına sahipti. Sözgelimi Osman’ın kafasına hocasının her dediği yatmıyordu bu eserde, yeri geldiğinde iki karakter çatışıyor, farklı düşünebiliyordu. Bunlar “duvarda silah varsa patlar” biçimine alışkın okuyucular için vurucu farklılıklardı. Ama Devlet Ana bambaşka bir şeydi. Kahramanların -daha sonra Çorum ağzı olduğunu öğreneceğimiz- değişik bir dille konuşmaları ya da diğer romanlarda pek de görmeye alışık olmadığımız açık saçık ayrıntılar değildi Devlet Ana’yı farklı kılan. Beşir Ayvazoğlu’nun “sâdece bir romancı değil aynı zamanda bir tarih filozofuydu”1 sözleriyle tasvir ettiği Kemal Tahir’in anlatımını farklı kılan Tahir’in, romanın merkezine sosyolojik olguları maharetle yerleştirmiş olmasıydı. Osmanlı Beyliği’nin bir cazibe merkezi hâline gelmesi, gaza kültürünün vaat ettiklerine, akın akın Osmanlı’ya katılan Türkmen kitlelerine değil hükmü altındaki herkese adâlet dağıtan ve çoklukla Sencer Divitçioğlu’nun Asya Tarzı Üretim fikrinden esintiler taşıyan bir anlayışa dayanıyordu. Romana şekil veren gündelik olayların sürüklediği anlık kararlar değil romanın tam merkezinde yer alan bir süreç ve ilmek ilmek işlenen bir mesele söz konusuydu.
